Compliance Programa: zer den eta nola ezartzen den
osteguna, 2024ko azaroaren 28a
Gerard Rodríguez
Kode Penala aldatu zuen 5/2010 Lege Organikoak lehen aldiz ezarri zuen Espainian pertsona juridikoen erantzukizun penala, eta Compliance Programa bat izateak erantzukizun hori arindu edo salbuetsi dezake.
Compliance Programa bat erakunde batek hartutako arau eta prozedura antolatiboen multzoa da, bere jarduera-maila guztietan aplikagarriak diren arauak betetzen direla bermatzeko.
Zergatik ezarri Delituen Prebentziorako Eredu bat?
Programa baten helburua da arrisku legalak, etikoak eta finantzarioak prebenitzea, detektatzea eta kudeatzea, eta erakundearen barruan osotasuna eta jardunbide egokiak sustatzea, delitu bat gertatuz gero salbuespen edo aringarriaren onuraz baliatzeko.
Programak honela jokatzen du:
Pertsona Juridikoaren Erantzukizun Penalaren Salbuespen edo Aringarri gisa. Compliance Penal Programa bat ezartzearen onura nagusia da enpresaren erantzukizun penala ezabatu edo arintzeko aukera. Kode Penalaren 31 bis artikuluaren arabera, Compliance Programa bat izateak erakundea kondenatua izatea saihestu dezake, baldin eta erakusten badu delitua saihesteko neurri arrazoizko guztiak hartu zituela.
Delituen prebentzio eta detekzio goiztiarrerako mekanismoa. Programak barne-kontrolerako mekanismoak eta aldizkako auditoritzak jaso behar ditu, irregulartasunak edo arrisku- edo delitu-jokabideak materializatu aurretik detektatzeko aukera emango dutenak. Ondorioz, lan-ingurune osasungarria sortzen da eta iruzur edo jarduera irregularren aukera nabarmen murrizten da.
Arrisku Legal eta Zehapen Ekonomikoen Arintzaile gisa. Arau-hausteek zehapen eta zigor larriak ekar diezazkiekete erakundeei, eta merkataritza-zuzenbidean “pena kapitala” ere izan dezakete, hau da, enpresaren desegitea. Compliance Programa bat izateak arrisku horiek murriztu, minimizatu eta arintzea ahalbidetzen du, arauak betetzeko borondate argia erakusten duelako eta bai langileei bai zuzendaritzari eragiten dien jokabide-kode baten bidez jarduera arautzen duelako.
Irudi eta ospe korporatiboaren babesle gisa. Merkatu lehiakor batean, ospea da enpresa edo erakunde baten aktiborik baliotsuenetako bat. Compliance Programa baten ezarpenak bezeroei, negozio-bazkideei, hornitzaileei eta, oro har, gizarteari erakusten die enpresak modu etikoan eta indarrean dagoen legezkotasunaren arabera jokatzen duela, eta horrek bere irudi publikoa hobetzen laguntzen du.
Lizitazio eta Kontratu Publikoetarako beharrezko elementua. Espainiako administrazio publiko askok eskatzen dute enpresek Compliance Programa bat izatea, lizitazioetan parte hartu edo sektore publikoarekin kontratuak sinatu ahal izateko.
Epe Luzerako Kostuen Aringarri gisa. Etorkizuneko eta Negozio Hedapenerako Proiektua . Programaren ezarpenak hasierako inbertsio argia dakar, baina epe luzera aurrezpen ekonomiko zein ospeari lotutakoa ekar dezake, eta enpresari bere negozioaren garapenean zentratzea ahalbidetzen dio.
Compliance Programa baten osagaiak
Kode Penaleko 31.bis.5 artikuluak ezartzen du Compliance Programak honako betekizun hauek bete behar dituela:
Delituak eragin ditzaketen jarduerak identifikatuko dituzte, horiek prebenitu ahal izateko.
Pertsona juridikoaren borondatearen eraketaren, erabakiak hartzearen eta haiek gauzatzearen prozesua zehazten duten protokolo edo prozedurak ezarriko dituzte. Kode etikoa izango da erakundearen barne-araudiaren gainerakoa oinarritzen den gutun nagusia.
Prebenitu beharreko delituak saihesteko egokiak diren baliabide finantzarioen kudeaketa-ereduak izango dituzte. Ez da nahikoa Compliance Programa bat edukitzea; haren jarraipena egin behar da, kontrolak gauzatu, protokoloak aktibatu eta barne-ikerketa prozesuak, Know your customer motakoak, besteak beste, burutu behar dira, eta horiek guztiak gauzatzeko beharrezko baliabide ekonomikoak eduki.
Prebentzio-ereduaren funtzionamendua eta betearazpena gainbegiratzeko ardura duen organoari arrisku edo arau-hauste posibleei buruzko informazioa emateko betebeharra ezarriko dute. Puntu hau funtsezkoa da pertsona juridikoaren zuhurtzia aztertzean eta erantzukizun penala salbuetsi edo arintzeko gaitasuna baloratzean. Horren adibide dira salaketa-kanalak (Whistleblowing), 2023ko otsailaren 20ko 2/2023 Legeak ezarritakoak, arau-hausteei buruz informatzen duten pertsonen babesa eta ustelkeriaren aurkako borroka arautzen dituen legeak (Whistleblowing Legea).
Programak berak ezarritako neurriak betetzen ez dituztenei zigorrak ezarriko dizkien diziplina-sistema bat ezarriko dute.
Aldizkako egiaztapena egingo diote programari, eta beharrezko aldaketak egingo dituzte arau-hausteak gertatzen direnean edo erakundearen, kontrol-egituraren edo jardueraren aldaketak ematen direnean.
Nola ezartzen da Compliance Programa bat?
Compliance Programaren diseinua eta ezarpena erakundeen administrazio-organoaren erantzukizuna da; honek (i) betetze-organo bat izendatu behar du (compliance officer), izaera bakarkakoa edo kolegiatua izan daitekeena, eta (ii) barne-araudia prestatu behar du (kodeak, prozedura-eskuliburuak, politikak, etab.).
Betetze-organoa da enpresaren araudia betetzen dela bermatzeaz arduratzen dena, langileei bete beharreko araudiari buruzko prestakuntza emateaz eta Programaren zein enpresako prozeduren betearazpenaren berrikuspenaz. Organo hau kanpokoa izan daiteke, eta bere funtzioak ezarpen teknikorako beharrezko ezagutzak dituzten aholkulari, kontsultore edo abokatuen esku utz daitezke.
ETEen kasuan, betetze-organoaren funtzioak administrazio-organoak berak har ditzake bere gain.
Pertsona juridikoen erantzukizun penala salbuesteko ez da nahikoa Compliance Programa bat izatea, paper hutsean ezarrita egotea; beharrezkoa da negozioari egokitutako, exekutibo eta eraginkor den programa bat, delituen prebentziorako zaintza eta kontrol neurriak barne hartzen dituena. Horrek ezarriz gero programaren kalitatea zehaztuko du, eta aringarri gisa balio dezake, edo baita erantzukizun osoaren salbuespen gisa ere.
Zein zigor edo zehapen ezar dakizkieke pertsona juridikoei?
Ikusi dugun bezala, pertsona juridikoak delitu baten egile izan daitezke. Kondenatuak izanez gero, aurreikusitako zigor batzuk honako hauek dira:
- Bederatzi milioi eurora arteko isunak.
- Pertsona juridikoaren desegitea, zeinak bere izaera juridikoa eta merkataritza-jardueretan aritzeko gaitasuna galtzea dakar.
- Jarduerak gehienez bost urtez etetea.
- Diru-laguntza eta laguntza publikoak jasotzeko, sektore publikoarekin kontratatzeko eta zerga- zein Gizarte Segurantzako onura edo pizgarriak baliatzeko ezgaitasuna.
- Epaileen esku-hartzea, langileen edo hartzekodunen eskubideak babestu behar direnean, beharrezkotzat jotzen den denboran (baina 5 urteko gehieneko epea gainditu gabe).
Erantzukizun penala pertsona juridikoarena eta benetako nahiz legezko administratzaile gisa jarduten duenarena da; azken horrek pertsonalki erantzungo du, nahiz eta delitua egiteko baldintzak berak ez bete, baldin eta baldintza horiek ordezkatzen duen entitatean edo pertsonan gertatzen badira.
Kapitalen zuritzearen prebentzioari dagokionez, 10/2010 Legearen 2. artikuluak ezartzen du zeintzuk diren neurriak ezarri eta zuriketa-arriskua duten eragiketen gainean arretaz jardun behar duten subjektuak: kreditu-, finantza- edo inbertsio-erakundeak, kudeatzaileak, higiezinen sustatzaileak, auditorak, abokatuak, prokuradoreak, notarioak eta erregistratzaileak, besteak beste.
Kapitalen Zuritzearen Prebentzioaren arloko zehapen administratiboek, besteak beste, honako hauek barne hartzen dituzte:
Gutxienez 150.000 euroko isuna, eta gehienez ondorengo zenbateko hauetatik handiena: subjektu behartuaren urteko negozio-bolumen osoaren %10, eragiketaren eduki ekonomikoaren bikoitza, arau-haustetik eratorritako onuren boskoitza —onura horiek zehaz daitezkeenean— edo 10.000.000 euro.
Ohartarazpen publiko bat.
Jarduteko administrazio-baimenaren mende dauden erakundeen kasuan, baimen hori aldi baterako etetea edo indargabetzea.
Egin urrats egokia
Pertsona juridiko batek delitu bat egiten duenean, Compliance Programa baten ezarpen egokiak erantzukizun penalaren aringarri edo salbuespen gisa balio dezake.
Horrek ez du soilik enpresa babesten balizko erantzukizunetatik, baizik eta balio erantsia sortzen du, ospea hobetuz eta enpresaren kudeaketa zein baliabideak optimizatuz.
Gero eta zorrotzagoa den arau-ingurune batean, Compliance Penal eta Korporatiboa funtsezko elementu gisa kokatzen da Espainiako erakundeen iraunkortasun eta epe luzeko arrakastarako. GRÀCIACALBETen, zure Programaren prestakuntzan, jarraipenean eta eguneratzean aholku profesionala eman diezazukegu.
