Merkantzien errepideko garraioa.
Aholku praktikoak garraiolarientzat eta merkantzien hartzaileentzat.
ostirala, 2025eko urtarrilaren 3a
Paula Gómez
Merkantzien garraioa funtsezko zutabea da merkataritza globalerako. Hala ere, ohiko arazoak dira merkantzien entregan gertatzen diren gorabeherak, hala nola kalteak, galerak edo atzerapenak, eta horiek enpresen arteko harremanak kaltetzen dituzte, zalantza eta gatazkak sortuz. Azken hilabeteetan, esku hartu dut negoziazio batzuetan non merkantzien hartzaileak faktura baten zenbatekoa atxiki duen, garraiolariari egotzita, haien ustez, merkantzia zati baten entrega faltagatik. Halako egoerak saihesteko, beharrezkoa da nola jokatu jakitea, izan ere,
1956ko Genevako Hitzarmena: Europako merkantzien garraioa.
Europan, 1956ko Genevako Hitzarmenak (CMR) arautzen du Europar Batasuneko estatu kideen arteko merkantzien lurreko garraio-kontratua. Lehen ideia nagusia da garraio-kontratua Garraio-agirian (Carta de Porte) jasotzen dela, nahiz eta hura falta, akatsak izan edo galdu, garraio-kontratuaren existentzia edo baliozkotasuna ez duela eragiten, CMRren 4. artikuluaren arabera.
Gaiaren muinean sartuta, garrantzitsua da gogoratzea garraiolariak behartuta dagoela Garraio-agirian jasotako datuen zehaztasuna egiaztatzera, hala nola bulto kopurua, markak eta zenbakiak, merkantziaren itxura orokorra eta ontziratzea, merkantzia bere gain hartzen duen unean.
Baina, zer gertatzen da kargatutako merkantzia Garraio-agirian agertzen dena ez bada? Hitzarmen berak ezartzen du garraiolariak ez baditu Garraio-agiriko datuen zehaztasuna egiaztatzeko bitarteko arrazoizkoak, bere erreserbak egin ahal izango dituela. Hau da, garraiolariak ez baditu merkantzien egoera egiaztatzeko bitartekoak —adibidez, ez badago karga eta deskarga lanen arduradun—, gomendagarria da Garraio-agirian erreserba bat egitea, non justifikatzen duen merkantzia garraiatuaren egoera egiaztatzeko baliabide faltagatik egiten duela.
Hala ere, erreserbek ez dute merkantziaren bidaltzailea lotzen, hark berariaz onartu ez baditu. Horregatik, nire gomendioa da bidaltzaile enpresek, oro har, ez dutela Garraio-agiririk sinatu behar erreserbaren bat idatzita badago, aurretik ondo aztertu gabe erreserba mota eta haren edukia.
Hartzaile gisa, merkantzien galerengatik edo kalteengatik egindako erreserbak entregatzean bertan egin behar dira, kalteak agerikoak badira, edo zazpi eguneko epean —igandeak eta jaiegunak kanpo utzita—, kalteak ezkutukoak badira. Funtsezkoa da erreserbak epe legalaren barruan egitea, bestela, ulertuko da merkantziak Garraio-agirian deskribatutako moduan entregatu direla.
Erreserbak araudian ezarritako epean egiten ez badira, galdu egiten da erreklamatzeko ekintza legalak gauzatzeko eskubidea. Eta erreserbak legearen arabera egin badira, ekintzak gauzatzeko preskripzio-epea oso laburra da: urte 1, salbu eta doloa edo arduragabekeria larria dagoen kasuetan, non epea 3 urtera luzatzen den, CMRren 32. artikuluaren arabera.
Garraiolariaren enpresaren aholkulari gisa, topatu nintzen nire bezeroak ez zuela kamioien karga eta deskarga lanik egin, baina ez zuela Garraio-agirian inolako erreserbarik jarri merkantzia aztertzeko bitartekorik ez izatea justifikatzeko. Bestalde, hartzaileak entregaren unean egin zuen erreserba, modu zehatz eta arrazoituan, esanez entrega ez zela osoa izan eta 5 palet produktu falta zirela, eta garraiolariak sinatu zuen ados zegoela. Horrek nire bezeroa egoera okerrenean utzi zuen: garraiolariak ez zuen inolako defentsa-aukerarik izan, izan ere, ez zuen adierazi garraiatu beharreko merkantzia aztertzeko bitartekorik ez zuela; hartzaileak Garraio-agirian egin zuen merkantzia galdu izanaren inguruko erreserba, behar bezala arrazoituta, entregaren unean; eta garraiolariak erreserba hori sinatu zuen.
Horregatik da hain garrantzitsua merkantzien garraioaren araudia ezagutzea, izan ere, hori izan daiteke legez erantzule izatearen edo ez izatearen arteko aldea. Kasu honetan, gure bezeroak ikasgai bikaina jaso zuen, eta, horrez gain, GRÀCIACALBETen eskutik merkantzien nazioarteko garraio-araudiaren aplikazio praktikoari buruzko ikastaro bizkor bat ere izan zuen.
Araudi nazionala: Merkantzien lurreko garraioaren kontratuaren legea
Espainian, 2009ko azaroaren 11ko 15/2009 Legea da merkantzien garraioa arautzen duena, eta oinarri juridikoa ezartzen die garraioan zehar merkantzien kalte edo galerarekin lotutako arazoei aurre egin behar dieten enpresei, bai eragiketa nazionaletan bai nazioarteko araudia aplikatzekoa ez denean eta Espainiako araudia aplikatu daitekeenean, nazioarteko zuzenbide pribatuaren arauen arabera.
Legearen aurrekarian bertan zehazten da oso gertutik jarraitzen zaiela CMR hitzarmenari —1956ko Genevako Hitzarmena— eta CIM hitzarmenari —1970eko Bernako Hitzarmena, trenbidezko merkantzien garraiorako—, eta, ondorioz, araudia oso antzekoa dela.
Araudi nazionaletik nabarmendu beharreko lehenengo gauza da garraiolariak «kargatzailearen aurrean erantzungo duela garraioa osorik gauzatzeaz», 15/2009 Legearen 6. artikuluaren arabera. Eta hori, garraioa bere bitartekoekin edo hirugarren baten bidez egiten duenaren independentziaz. Beraz, ia erantzukizun objektiboko erregimen bat dago, eta askotan garraiolariek beraiek ez dute hori ezagutzen.
Nazioarteko araudiaren antzera, Garraio-agiri bat egon behar da, kontratua identifikatzeko ezinbestekoak diren xehetasun guztiak jasoko dituena: jaulkipenaren lekua eta data, kargatzailearen eta bidaltzailearen izena, garraiolariaren edo, hala badagokio, merkantziak jasotzen dituen hirugarrenaren izena, merkantzia jasotzeko lekua eta data, etab. Hala ere, nazioarteko araudian bezala, Garraio-agiriaren falta edo irregulartasunak ez du kontratuaren ez-egitea edo deuseztasuna eragingo, Legearen 13. artikuluaren arabera.
Espainiako Legeak, 1956ko Genevako Hitzarmenak bezala, dio garraiolariak (garraiatzaileak) merkantziaren itxura orokorra eta ontziratzea egiaztatu behar dituela jasotze unean. Gure bezeroaren kasu zehatzean bezala, garraiolariak ez badu merkantziak kargatu eta deskargatzen, eta, beraz, ez baditu merkantzia egiaztatzeko bitartekorik, hori Garraio-agirian adierazi behar du. Eta Legearen ia erantzukizun objektiboa kontuan hartuta, erreserba hori ezinbestekoa bihurtzen da garraiolariari dagozkionak ez diren kalte edo akatsengatik erantzun behar ez izateko.
Lege nazionaleko epeak Europako mailakoen berdinak dira: kalte edo akats agerikoengatik egindako erreserbak merkantziak jasotzean egin behar dira, edo entregaren ondorengo 7 egunetan kalte edo akats ezkutuen kasuan (60. artikulua). Erreserbak beti idatziz eta arrazoituta egin behar dira. Jurisprudentziak ez ditu inoiz onartu kexa orokorrak, eta kalteak, galera edo atzerapena jasan duen merkantzia zehatza identifikatu behar da. Nazioarteko araudian bezala, epearen barruan erreserbak egiten ez badira, ulertuko da merkantzia egoera onean entregatu dela, eta erreklamatzeko edozein eskubide galduko da.
Garraiolariaren ikuspegitik, garrantzitsuena da Garraio-agirian adieraztea ez dituela merkantziaren egoera egiaztatzeko bitartekorik, eta, edozein kasutan, ez duela sinatu behar bidaltzaileak edo hartzaileak Garraio-agirian egindako erreserbarik, haren egiazkotasuna aurrez egiaztatu gabe.
Nazioarteko araudian bezala, erreserbak behar bezala egiten badira, kontratutik eratorritako ekintzak gauzatzeko preskripzio-epea urte 1ekoa da, salbu eta doloa edo erru larria dagoen kasuetan, non epea 2 urtera luzatzen den (79. artikulua). Eta hemen ikusten da nazioarteko araudiarekin alderatuta dagoen alde nagusietako bat: Espainian, doloa edo erru larria dagoenean, epea 2 urtera luzatu daiteke, baina Genevako Hitzarmenean 3 urtera arte luzatu daiteke.
Hartzaile gisa, funtsezkoa da garraiolariari idatziz helaraztea erreserbak, galera edo akatsa deskribatuz entregaren unean bertan Garraio-agirian, edo, akatsak ezkutukoak badira, hurrengo 7 eguneko epean.
Beraz, garraiolariaren ikuspegitik, garrantzitsuena da adieraztea ez dituela bitartekoak merkantziaren egoera egiaztatzeko garraioa hasteko unean, eta, edozein kasutan, ez duela sinatu behar bidaltzaileak edo hartzaileak egindako erreserbarik, izan ere, 48. artikuluaren arabera, garraiolariak ez du erantzukizunik izango merkantzien galera oso edo partzialaren aurrean, baldin eta frogatzen badu galera, kaltea edo atzerapena kargatzailearen edo hartzailearen erruagatik gertatu dela.
Hartzaile gisa, funtsezkoa da garraiolariari idatziz adieraztea erreserbak, galera edo matxura deskribatuz entregaren unean bertan edo, hala badagokio, 7 eguneko epean, izan ere, erreserba horiek egiten ez badira, ulertuko da merkantziak Garraio-agirian deskribatutako egoeran entregatu direla.
Informazioa boterea da
Egunero tonaka produktuak entregatzen dira lurreko garraioaren bidez. Gure ekonomia hainbeste oinarritzen da merkantzien garraioan, ezen ia automatikoki gertatzen den zerbait bihurtu den. Hala ere, merkantzien lurreko garraioaren araudiaren lau gako nagusiak ezagutzeak, nazionala zein nazioartekoa izan, aldea markatu dezake. Hain sinplea da nola Garraio-agirian ohar labur baina zehatza egitea, edo, erreserbak badaude, ez sinatzea edo «ez ados» adieraziz sinatzea.
Garraiolari gisa, garraioa hasi aurretik ez badira merkantziaren egoera egiaztatzeko bitartekorik, hori Garraio-agirian jaso behar da. Hartzaile gisa, jasotzen den merkantzia ez badator bat espero zenarekin —edo akats ageriko bat badu—, hori Garraio-agirian adierazi behar da entregaren unean, eta akats ezkuturen bat antzemanez gero, hurrengo 7 eguneko epean. Erreserbak egiten ez badira, erreklamazio-eskubide oro galduko da. Gainera, garraiolari gisa, oro har, ez dira sinatu behar hartzaileak egindako erreserbak, sinatzeak horien onarpena suposatuko duelako.
Oinarrizko ezagutza hauek izatea eta entregak egiten dituzten gidari eta garraiolariei helaraztea funtsezkoa da etorkizunean gatazkak murriztu eta saihesteko.
GRÀCIACALBETen lagundu diezazukegu. Ez izan zalantzarik aholku profesionala eskatzeko, nola erreklamatu eta zure eskubideak babestu jakiteko.
